Γηράσκω αεί διδασκόμενος θα το προτιμούσα “Διδάσκω” αντί “γηράσκω κ.τ.λ”, αλλά τώρα πια, στα 93 μου χρόνια, κακά τα ψέματα, για κάτι τέτοια. Τούτος εδώ, δεν είναι από τους προλόγους εκείνους που έβλεπα ορθή την ψυχή μου με υψωμένο το χέρι να μου λέει: <<Μη γυρνάς, μη ρωτάς, μη διστάζεις. Ιδού ο δρόμος σου.>>
Τον πρόλογο, που χρειάζουμαι, σήμερα τον βλέπω σαν χέρι που κρατάει το χέρι μου, το γεροντικό μου χέρι. Με καθίζει και μου ανοίγει, ένα-ένα τα βιβλία που ‘γραψα και με ρωτάει... Με ρωτάει αν μου αρέσουν, και σκύβω το κεφάλι. Με ρωτάει αν θέλω να ζητήσουμε σκηνές για παράδειγμα και δεν λέω “όχι”. Με ρωτάει αν θέλω να κάμω σαν τον Όμηρο τον Δάντη τον Ησίοδο, και δεν μιλώ. Με ρωτάει το γιατί διστάζω; μου μιλάει για θέληση, υπομονή, φαντασία, έμπνευση, πρωτοτυπία. Ποίηση έξω και μέσα σε κάθε εποχή και τρόπο˙ ή για συνήθειες και ... Κυττάχτε! Κυττάχτε! Τι ήρθε στη μνήμη μου! Μια φράση του Αριστοτέλη από τα Νικομάχεια ηθικά που λέει:
“Τα καλά και τα δίκαια περί ων η πολιτική σκοπείται μεγάλην έχει την πλάνην και την διαφοράν ώστε δοκείν είναι (καλά και δίκαια) μόνον νόμω, φύσει δε μη”. Δηλαδή έτσι κοφτά μας το λέει ο Αριστοτέλης. Τα δίκαια και τα καλά εμπλέκονται στη ζωή μας δογματικά από τους αδίστακτους!! Ή το λιγότερο από αυτούς που ξέρουν να οπλίζονται με το νόμο, να τον εκμεταλεύονται. Εκεί που παραβγαίνει η δύναμη με όλα τα φουσάτα της: νόμον, μ ό ν ο ν! Γιατί τα καλά και τα δίκαια, από τη φύση τους πρέπει να είναι η ομορφιά της ζωής! Το στολίδι της. Μόνον οι Μούσες μόνο η τέχνη του λόγου προς ύψωση, έκταση και συνεργασία των ενεργειών προς τα “τέλη” θα συντελέσουν σαν ηθικό κάμει το ΟΙΝΟ-πνευμα, το θάμα του κι ο έρωτας να τραγουδήσει:
“Τα νάζια σου, τα χάδια σου, τα μάτια σου με δέσαν
Εγώ να πίνω το κρασί και συ να λάμπεις μέσα”.
Έτσι σαν απόσταξη και σαν σπίρτο, αποσταγμένο η ψυχή μας ανάβει και γίνεται ο λ ό γ ο ς π ν ε ύ μ α. Αυτό θα πει ηθική. Ν’ αναλάβει ο λόγος όλη την ευθύνη με όλα τα μέσα που διαθέτει για ν’αφαιρέσει απ’ τις ενέργειες του ανθρώπου κάθε πράξη που δεν συνεργάζεται στη βελτίωση της αξίας της ζωής όλων για όλους και όλα. Όχι κινήματα και βία. Non est jus sactum quod non violatit. Ακόμα και το άγιο δίκαιο κάπου κάποτε πληγώνει, είπε ο Κικέρωνας. Έτσι θα νικήσουμε το άπειρο. Περιορίζοντας την πνευματική αυτή ανησυχία μας σε καθαρό κέρδος αξιωματικό και καθόλου δογματικό από μια βαθιά πίστη ότι δεν θα το μάθουμε ποτέ, θα τ’ αφήσουμε δηλαδή κι’ αυτό σαν ένα ωραίο και υψηλό θέαμα της ψυχής μας που θα λάμπει μέσα στο λόγο με άστρο σταθερο την καλοσύνη, και όχι Νόμω μόνον.
Ωστόσο δεν πιστεύω νάναι λάθος, αν βρω και ρίξω έτσι απλωτά μπροστά μας μερικούς στίχους που εγώ βρίσκω εποικοδομητικούς πάνω σ’ αυτά που έχω ως εδώ γράψει. Καθώς μάλιστα είναι ανάκατα και σωρός στη σκηνή του θεάτρου της ψυχής σας. Κρατώ κλειστή την αυλαία. Και να μη ξεχνάται παρακαλώ αυτά τα λίγα που θα πούμε τώρα. Τι δηλαδή περιμένουμε να δούμε, τι να ζητήσουμε για τόνωση της σοφίας μας και τι για θεραπεία της ψυχής μας, ... αν χρειασθεί πριν ν’ ανοίξουμε.
Πρώτο: Έρχεται το επίγραμμά μου στον τάφο του γιού μου.
Και ξάφνου
Ούτε που ούτε πότε
Ούτε πώς ούτε γιατί
Η πόρτα τούτη δεν κρούεται.
Και δεν ανοίγει. Ούτε θανοίξει ποτέ.
Ο κόσμος τούτος είναι ο κόσμος σας
Ο γεμάτος σύνορα και σκοπούς
Ο γεμάτος μυριάδες μυριάδων μορφές
Ο γεμάτος μυριάδες μυριάδων φωνές
Ο αντιλαλών στα ερωτήματα της αγωνίας σας!
Όλα τούτα! Τόπος, χρόνος, αιτίες και, σκοποί, μέσα στα μυριάδες μυριάδων εγώ των ανθρώπων, μόνο σαν αντίλαλο των ερωτήσεων μας θα τα παραλάβουμε. Τί ποτ’ εστίν(= τι ναν’ άραγε;)
Δεύτερο: Ένα κομμάτι από την Αντιγόνη του Σοφοκλή. Λίγο φως στους στίχους του χορού που υμνεί και ξεχωρίζει τον άνθρωπο με τους στίχους:
“Πολλά τα δεινά κι ουδέν
Ανθρώπου δεινότερον πέλλει”
Να το δώσω έτσι: Πολλά τα θεριά και πιο θεριό
Από τον άνθρωπο δεν υπάρχει κανένα
Κι ακολουθούν στίχοι που ο χορός θαυμάζει κι επαινεί. (επαινεί;)
Στο τέλος όμως θα κλείσει με τους υπέροχους στίχους,
Λέω υπέροχους ακριβώς επειδή η ομορφιά τους φανερώνεται πάνω σ’ εκείνα πούπαμε παραπάνω για την ευθύνη του λόγου απέναντι της πολιτικής. Ο Σοφοκλής θα βρει τους στίχους που θα δείτε τώρα.
Παρ’ όλ’ αυτά το, περ’ από κάθε ιδέα
Τετραπέρατο τούτο πλάσμα , δεν ξέρω που πάει
Όταν πρόκειται για καλό ή κακό˙
Ωστόσο κρατάει ψηλά την πατρίδα του, αυτός που τιμάει τους νόμους της και ορκίζεται στους θεούς της.
Όσο για τον άλλο, που ότι κάμει, το κάμνει για να ικανοποιήσει
Τον φανατισμό του και για να ξεθεμελιώση την γαλήνη της πατρίδας του,
Εύχομαι: Ούτε αυτός να τύχει στο τραπέζι μου
Παρέα, ούτε εγώ στις ιδέες του σύμμαχος.
Το πολύ προσεκτικό αυτό τέλος του χορού που καταλήγει, μετά το “δεν ξέρει που πάει όταν πρόκεται για καλό και κακό”, στην ευχή να μην του τύχει να κρίνει, κι ακόμα πιο κοντά, να μην έρθει στην ανάγκει να δει φίλο του και παρέα του τον “κακό”. Μια προσπάθεια αποχής και μη συμμετοχής, τόσο μόνο!! Μακριά από το κακό, γιατί όπως λέει, κι ο λαός: “Οι κακίες θα μας μείνουν”. Όλα τ’άλλα δηλαδή θα πάνε στο χώμα...
Εδώ τελειώνει ο πρόλογός μου ο εισαγωγικός και παράξενος. Όμως ευγενικός πολύ, διακριτικός και πολύ ευχάριστος. Τι λέτε; Να εξηγήσουμε αυτό που θα παρουσιασθεί αμέσως τώρα ή να το δούμε πρώτα με προσοχή κι έτσι ετοιμασμένοι να τακούσουμε και να εξηγήσουμε; Τι λέτε; - Φτάνει πια! Εύγε σας. Φτάνει πια! Σταματώ. Όμως πριν ανοίξω την αυλαία θα βάλω δέκα γραμμές ακόμα έστω καταχρηστικά.
Θα κάμω δηλαδή κι εγώ αυτό που κάμνει η τηλεόραση για τις διαφημίσεις που για χατήρι τους δεν σταματάει στο ενδιαφέρον σημείο, με την ιδέα ότι ο θεατής θα το προσέξει από αυτή την προδιάθεση.
Πετύχενε το κόλπο ή δεν πετύχενε μένα δεν μ’ενδιέφερε. Όμως εδώ είναι άλλο κάτι.
Εδώ θ’ ανοίξω την πόρτα για κάτι ξεχασμένα. Πεταμένα και θρυψαλα. Κάτι θεατρικά σχολικά˙ μονόπρακτα που έγραψα και δίδαξα.
Και γέμισα τις ώρες μου από πνεύμα συνεργασίας με τους μαθητές μου κι είναι τώρα τα περισσότερα σκόρπια φύλλα, κάπου κάπου κομματιασμένα λόγια μέσα σε λογίς τετράδια! Κι αλλού κακογραμμένα δυσκολοδιάβαστα.
Θα τα φροντίσω. Θα βάλω τα δυνατά μου. Δεν μούμεινε άλλο νόμισμα ανταλλαγής με τα γηρατιά μου.
Σπάρτη 10 Αυγούστου 2011
Φώτης Βαρέλης
Φωτογραφία: Σταύρος Βαρέλης
Σύνδεσμος προς χειρόγραφο, σελίδα πρώτη
Σύνδεσμος προς χειρόγραφο, σελίδα δεύτερη
Σύνδεσμος προς χειρόγραφο, σελίδα τρίτη
Σύνδεσμος προς χειρόγραφο, σελίδα τέταρτη
Σύνδεσμος προς χειρόγραφο, σελίδα πέμπτη
Σύνδεσμος προς χειρόγραφο, σελίδα έκτη
